Basa Kawi nyaéta salah
sahiji bahasa anu digunakeun dina jaman baheula di daerah Jawa. Basa Kawi
nyalira mangrupikeun campuran tina Basa Sansekerta sareng Basa Jawa Asli. Bahasa
kawi kalebet salah sawios bahasa Austronesia mung seueur pisan serapan tina
bahasa Sansekerta. Sanaos basa Kawi seueur pisan nyerep kosakata tina Sansekerta,
namung dina tatabasana basa Kawi teu nurutan tata basa Sansekerta anu kacida
sesahna.
Kawi sorangan mibanda
arti Penyair, anu dina jaman ayeuna
mah langkung dikenal ku istilah Pujangga.
Arti éta dicandak tina kecap “kavya” (Sanskerta) anu artina téh nyaéta
puisi atanapi syair, sami hartosna sareng Kakawin. Mimitina kecap “kawi”
tina basa India mibanda arti hiji jalma anu kalintang luar biasana, nyaéta
jalma anu bisa ninggali kaayaan dina mangsa nu acan datang, jalma bijak. Dina
hartos anu séjénna deui, utamina dina Sastra Klasik, istilah basa Kawi sami
hartosna sareng anu disebatkeun diluhur nyaéta panyair, pancipta atawa
pengarang (Zoutmulder, 1985: 119-120). Numutkeun kana sababaraha hiji
pengertian di luhur bahasa Kawi dihartoskeun janten basana para pangarang, atau pujangga.
Basa Kawi disebatkeun
ngagaduhan kabeungharan lahir sinareng batin, kunaon margina? Sabab dina jaman
baheula anu disebur para panyair téh biasana dilahirkeun tina golongan karajaan
“Mahardika”.
Dina parobahan jaman,
basa Kawi ogé ngalaman sababaraha hiji parobahan, saperti parobahan tina
istilah ngaran anu asalna basa Kawi dirobah jadi basa Jawa Kuno. Hal ieu bisa
ditingal tina hasil Simposium dina taun 1975, anu eusina téh nyaéta istilah
basa Kawi digentos janten basa Jawa Kuno disababkeun ku alesan jang “Kesinambungan Bahasa”. Kitu ogé para
ahli peneliti basa Kawi saperti Humboldt, Kern, Purbatjaraka, katut ahli anu
séjénna nyatujuan kana parobahan éta.
Upami ditingal tina
sejarahna, basa Kawi parantos digunakeun ti abad ka-9, hal ieu ngabuktikeun yén
basa Sanse langkung tipayun digunakeunana tibatan basa Kawi. Sumber-sumber
sajarah basa Kawi nyalira tiasa ditingal tina piagam-piagam sareng prasasti anu
tos lami. Salah sahijina nyéta, Prasasti Sukabumi, anu dina pananggalanana
disebatkeun yén éta téh didamel keur “taun
726 Saka, bulan Caitra, dina poé kasawelas satengah caang, poé Haryang Wage,
Saniscara..”. Numutkeun kana prasasti éta Prof. Dr. P.J. Zoetmulder
nyimpulkeun yén Prasasti Sukabumi téh diserat dina kaping 25 Maret taun 804
Masehi.
Prasasti Sukabumi
nyalira, mangrupikeun prasasti mimiti anu nganggo basa Jawa Kuno atanapi Kawi,
ti mangsa harita basa Jawa Kuno jadi seueur dianggo dina dokumen-dokumen anu
resmi. Kusabab kitu, Prasasti Sukabumi janten hiji-hijina Prasasti anu
ngamimitian tina sajarah Basa Jawa Kuno atanapi Basa Kawi.
Bukti sanesna anu aya
hubunganna sareng basa kawi nyaéta mangrupi Naskah Candakarana. Upami numutkeun
kana seratan Prof Dr. RMG Poerbatjaraka, dina buku “Kepustakaan
Jawa”,
anjeuna nyebatkeun yén naskah anu paling kolot téh nyaéta Candakarana. Dina
Naskah Candakarana nyalira, eusina téh mangrupikeun elmu ngeunaan kumaha carana
lamun hayang nyieun Kakawin (syair Jawa Kuno) jeung daptar kecap-kecap basa
Kawi (mangrupi Kamus). Naskah ieu disebat naskah pangkolotna, sabab dina eusina
disebatkeun salah sahiji raja turunan Syailendra anu ngawangun Candi
Kalasan, kurang leuwih dina taun 700 Saka atawa taun 778 Masehi.
Kakawin asal kecapna tina kawi sareng kawiyan hartosna téh nyaéta sertan anu aya hubunganana sareng
panyair. Kakawin kalebet kana Genre
Sastra, anu upami ditingal tina Khasanah Sastra Nusantara mah kakawin anu
mimiti diserat téh nyaéta Kakawin Ramayana ti India. Kakawin nyalira ngagaduhan
seueur versi atanapi varian, versi anu paling kawéntar nyaéta anu aya dina abad
ka-2 Masehi. Kakawin mimitina mangrupikeun pola metrum Sansekerta, janten India
ngawariskeun pola metrum kanggo Indonesia. Salajengna, saatos islam lebet ka
Indonesia pola metrum nu aya janten dipangaruhan ku pola metrum Arab. Kakawin nyalira,
ngagaduhan pola metrum Sansekerta ogé henteu nganggo pola metrum nu aya di Nusantara.
Kakawin Ramayana dipikaresep sabab mibanda kaéndahan dina hal eusi sareng
bentukna anu unik.
Tugas Semester V - Bahasa Kawi
Komentar
Posting Komentar